صفحه اقتصاد – لایحه برنامه هفتم توسعه در اردیبهشت ۱۴۰۲ به مجلس تقدیم شد و نمایندگان مجلس بر اساس تکلیف قانون، کار بررسی این لایحه را تا تصویب آن شروع کرده اند. در این قانون، مباحث و پیشنهادی مرتبط با مالیات، توسط دولت پیشنهاد شده و نمایندگان مجلس در روزها و هفته های آینده، تمام متن لایحه برنامه پنجساله و مواد مربوط به مالیات را بررسی خواهند کرد.
در گفتگوی اختصاصی « صفحه اقتصاد » با دکتر جعفر قادری ، موضوع محوری برقراری عدالت مالیاتی از طریق اخذ مالیات های مختلف و همچنین برخی پیشنهادهای دولت در لایحه برنامه هفتم در حوزه مالیات، مورد بررسی قرار گرفته است. قادری، دکترای اقتصاد شهری و منطقه ای دارد، مدتی شهردار شیراز بوده و نماینده فعلی مجلس و عضو کمیسیون برنامه و بودجه دوره کنونی مجلس است.
*****
*در سال های اخیر، موضوع افزایش سهم مالیات در بودجه، بارها توسط مقامات دولت و نمایندگان مجلس مورد تاکید قرار می گرفت، اما همواره سهم پایین مالیات، تغییر نمی کرد و فقط در این اواخر، این سهم افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. از طرفی، در همین روزهای اخیر سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس، اعلام کرده اند که می خواهیم سهم مالیات از بودجه را افزایش بدهیم. با توجه به این که درآمدهای نفتی کشورمان کاهش پیدا کرده، هیچ راهی وجود ندارد به غیر از این که سهم مالیات در بودجه افزایش پیدا کند؟
-در سال گذشته رشد درآمدهای مالیاتی، حدود ۶۰ درصد بود و در بودجه سال ۱۴۰۲ هم رشد آن ۶۰ درصد در نظر گرفته شده است. شاید افزایش بیش از این مالیات، یک مقدار سخت باشد. اگر چه که بعضی از پایه های مالیاتی را می شود توسعه داد، یعنی مالیات بر مجموع درآمد می تواند به عنوان یک پایه مالیاتی جدید مطرح باشد.
مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر زمین های رها شده، شاید سهم چندانی در بودجه دولت نداشته باشد ولی می تواند کمک کند به این که نقدینگی ها را به سمت بخش مولد اقتصاد کشور سوق بدهد. بر این اساس، این کار ارزشمند است، اما این که انتظار داشته باشیم درآمد خاصی برای دولت ایجاد کند، این طور نیست و نمی تواند درآمد زیادی را نصیب دولت کند. فقط مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر زمین های رها شده یا مالیات بر خانه های خالی از سکنه می تواند منابع را به سمت بخش های مولد و تولیدی جامعه سوق بدهد و یک ابزار سیاست مالی است.
*در همه سال های اخیر، سهم بودجه عمرانی از کل بودجه در حد ۱۵ درصد بوده است. با توجه به این که دولت همچنان کسری بودجه دارد، آیا ممکن است مالیات هایی که کسب می شود به سمت پروژه های عمرانی و تولیدی برود و این سهم از بودجه افزایش پیدا کند؟
-دولت باید چند کار جدید در حوزه چابک سازی بدنه دولت و کاهش هزینه های جاری خودش انجام بدهد، یعنی تشکیلات عریض و طویلی که الان دولت دارد، کارساز و موثر نیست. با وجود این تشکیلات عریض و طویل، شاید دولت نمی تواند پروژه های عمرانی زیادی را اجرا کند.
البته به صورت مجزا دولت باید راه را برای سرمایه گذاری در بخش مردمی و غیر دولتی در جهت اجرای پروژه های عمرانی باز کند. اگر همچنان دولت بخواهد از محل درآمدهای ملی صرف پروژه های عمرانی کند، شاید چندان توفیقی نداشته باشد. منطقی ترین روش اجرای کار، این است که دولت راه را برای سرمایه گذاری های جدید باز کند.
*در سال های قبل، میزان درآمدهای نفتی زیاد بود و عمده منابع بودجه از درآمدهای نفتی تامین می شد. در حال حاضر، سهم مالیات در قانون بودجه به ۴۰ درصد رسیده است. تصور می کنید تحقق همین سهم ۴۰ درصدی مالیات در بودجه، چگونه عملی شده و این که سهم مالیات اینقدر افزایش پیدا کرد چه مشکلاتی ایجاد می کند؟
-سهم مالیات در بودجه افزایش پیدا کرده ولی هنوز هم فرارهای مالیاتی وجود دارد. اگر جلوی فرار مالیاتی گرفته شود، آن منابع حاصله می تواند کمک کند به این که بخش عمده ای از منابع بودجه از محل مالیات ها تامین شود.
*در مورد این که سهم مالیات در بودجه چقدر افزایش پیدا کند، نکاتی مطرح شده و از جمله این که گفته شده این سهم باید به ۸۰ درصد افزایش پیدا کند. آیا امکان دارد ما به جایی برسیم که ۸۰ درصد از منابع بودجه، از مالیات تامین شود؟
-در لایحه برنامه هفتم توسعه، دولت پیشنهاد کرده مقدار مالیات بر ارزش افزوده، افزایش پیدا کند. البته ممکن است مجلس با نرخ مورد نظر دولت موافقت نکند ولی به طور نسبی چون این مالیات، مالیات بر مصرف است می تواند یکی از پایه های مالیاتی باشد و تاثیری بر تولید ندارد.
اخذ این نوع مالیات، مشکلی برای تولید ایجاد نمی کند. شاید یک مقدار جزیی بشود مالیات بر ارزش افزوده را اضافه کرد و همچنین بعضی مالیات های جدید هم می تواند کمک کند به این که سهم مالیات در بودجه افزایش پیدا کند.
*اگر فرضاً به سمتی برویم که ۸۰ درصد از منابع بودجه از مالیات تامین شود، آیا واقعاً سهم درآمدهای نفتی کاهش پیدا خواهد کرد یا این که همچنان که بارها در سال های قبل در چارچوب حساب ذخیره ارزی و صندوق توسعه ملی تجربه شد، دولت و مجلس هر وقت درآمدهای نفتی افزایش پیدا کند، ارقام بیش تری از این درآمدها در بودجه می آورند؟
-اگر درآمدهای مالیاتی اضافه شود، هزینه های جاری دولت اضافه نشود و کلیّت بودجه افزایش شدید نداشته باشد، درآمدهای مالیاتی می تواند سهم مالیات را در بودجه افزایش بدهد. بنابراین باید تلاش شود همزمان با افزایش سهم درآمدهای مالیاتی، هزینه های جاری دولت چندان افزایش پیدا نکند.
*دو موضوع در همه سال های گذشته مطرح بوده که یک موضوع فرار مالیاتی است و دیگری معافیت های مالیاتی. در مورد فرار مالیاتی گفته شده فرار مالیاتی زیادی وجود دارد. آیا این فرارهای مالیاتی عمدتاً توسط شرکت ها انجام می شود، یا این که افراد معمولی و حقیقی هم در این زمینه مطرح هستند؟
-هم شرکت ها دارای فرار مالیاتی هستند و هم افراد مختلف و در این زمینه تخلف های متنوعی اتفاق افتاده است. برای مثال، مدتی قبل بحث استفاده از کارت های بازرگانی دیگران مطرح شد. بنابراین، کسانی که فرار مالیاتی دارند از ظرفیت های افراد دیگر استفاده می کنند. ما مواردی را سراغ داریم که یک فرد نقل و انتقال پول را انجام می دهد ولی از حساب های استیجاری، یعنی از حساب های دیگران استفاده می کند.
در این حالت، یک فرد پولی را به دارندگان این حساب ها پرداخت می کند ولی از حساب آنها استفاده می کند، یا به نام برخی افراد دیگر، کارت بازرگانی می گیرند و تمام مبادلات خودشان و صادرات و واردات خودشان را بر اساس کارت های بازرگانی دیگران انجام می دهند.
این نوع تخلفات اتفاق می افتد و برخی افراد که حتی تحت پوشش کمیته امداد هستند یا افراد مستضعف را این طور با سازمان امور مالیاتی کشور، درگیر می کنند. در مجموع، انواع مختلفی از فرار مالیاتی داریم. همچنین موضوع معافیت های مالیاتی مطرح است. فرض کنید بعضی بخش ها مشمول معافیت های مالیاتی هستند. این نوع معافیت ها ایجاد مشکل می کند.
*آقای خاندوزی، وزیر اقتصاد در روزهای اخیر گفتند که ۸۰۰ کد ملی پیدا کرده ایم برای افراد زیر ۵ سال که تراکنش های میلیاردی داشتند و ۱۱۰۰ کد ملی برای اشخاص ۵ تا ۱۰ سال داشتیم که تراکنش های بالای میلیارد در طول سال داشته اند. آیا این کودکان دارای این حساب ها، فرزندان همان نقل و انتقال دهندگان پول ها هستند یا از حساب خانواده های دیگر استفاده می کنند؟
-در سال های گذشته نسبت به بررسی حساب های بانکی، دیدگاه متفاوتی در دولت وجود داشت. آقای حسن روحانی، به عنوان رئیس جمهور وقت می گفت ما حق نداریم به حساب های بانکی دیگران سَرک بکشیم. آن دیدگاه، این امکان را برای ما فراهم نمی کند که به گردش های مالی افراد دسترسی پیدا کنیم.
متاسفانه برخی فعالیت های تجاری و فعالیت های غیر مولد، در آمدهای کلان دارند ولی مالیات پرداخت نمی کنند. همه این موارد، وجود دارد ولی دیدگاه دولت فعلی نسبت به دولت قبلی متفاوت شده و گردش های مالی مورد رصد قرار می گیرد. از این طریق دولت می تواند مالیات مورد نظر را دریافت کند.
*رقم مالیات در بودجه سال ۱۴۰۲ در حد ۸۰۰ هزار میلیارد تومان است. فکر می کنید اگر فرار مالیاتی نبود، رقم مالیات در بودجه چقدر می توانست افزایش پیدا کند؟
-نسبت به سال های گذشته، فرار مالیاتی کمتر شده ولی هنوز هم فرار مالیاتی وجود دارد. برای مثال، در سال های قبل دستگاه های کارتخوان یا پوزها به حساب بانکی مشخصی وصل نبود و فرضاً یک نفر، چند دستگاه پوز داشت و از کانال های مختلف ، مبالغ زیادی را دریافت می کرد. در ادامه، تصمیم گرفته شد که هر دستگاه پوز، به حساب بانکی وصل شود. به همین دلیل، نسبت به سال های گذشته، تغییراتی رخ داده است.
*در چارچوب برنامه هفتم توسعه، قرار است که ساماندهی معافیت های مالیاتی انجام شود. آیا امکان دارد تعداد معافیت های مالیاتی کاهش پیدا کند، یا این که اساساً در چه مواردی هنوز آن معافیت های مالیاتی لازم هست که ادامه پیدا کند؟
-دولت دیدگاهش این است که دامنه معافیت های مالیاتی را کم کند. البته دولت این نظر را دارد ولی ممکن است لغو برخی معافیت های مالیاتی، مورد تایید مجلس قرار نگیرد. برای مثال، ما نباید معافیت های مالیاتی مناطق محروم را لغو کنیم. لغو این نوع معافیت ها باعث می شود تمام فعالیت ها در مناطق غیر محروم متمرکز شود و توزیع جغرافیایی مالیات ها به هم می خورد.
همچنینی برخی گروه ها شامل معافیت های مالیاتی هستند و با تصویب پیشنهاد های دولت، معافیت آنها لغو می شود. در حالی که لغو این معافیت ها، باعث می شود برخی فعالیت ها در مناطق خاص و محروم انجام نشود. همه این موارد، موضوعاتی است که ممکن است مورد تایید مجلس نباشد.
*گفته شده که ۵۰ درصد از معافیت های مالیاتی در برنامه هفتم توسعه حذف می شود. آیا ممکن است این تعداد حذف معافیت های مالیاتی اتفاق بیفتد؟
-در لایحه برنامه هفتم توسعه، دولت پیشنهاد کرده که تمام معافیت های مالیاتی و فعالیت های جدید در مناطق آزاد تجاری لغو شود. ما به عنوان نمایندگان مجلس، از لغو معافیت های مالیاتی مناطق آزاد تجاری دفاع نمی کنیم.
*بالاخره یک ویژگی مهم مناطق آزاد تجاری و صنعتی کشور این است که معافیت های مالیاتی دارند.
-بله؛ مناطق آزاد تجاری معافیت های مالیاتی دارند و اگر معافیت های مالیاتی آنها حذف شوند مزیتی برای آنها نمی ماند. کسانی که بحث لغو معافیت های مالیاتی را مطرح می کنند، می گویند مالیات بر درآمد اشخاص داشته باشیم.
*در ارتباط با برنامه هفتم توسعه، بحث برقراری عدالت مالیاتی مطرح شده. جنابعالی فکر می کنید با اجرای برنامه هفتم توسعه که توسط دولت تهیه شده و با قوانین مختلفی که مجلس تصویب کرده است، امکان دارد عدالت مالیاتی برقرار شود و کسانی که درآمد بیش تری دارند مالیات بیش تری هم پرداخت کنند؟
-قطعاً مالیات بر درآمد باید وجود داشته باشد و تفاوت بین فعالیت در مناطق مختلف و بین فعالیت ها، باید دقیقاً وجود داشته باشد. اگر در مورد بعضی فعالیت ها، معافیت های مالیاتی قائل نشویم، این نوع فعالیت ها اصلاً انجام نمی شود. ما باید تفاوت های منطقه ای و تفاوت های فعالیت ها را در نظر بگیریم و در موارد لازم، معافیت های مالیاتی برقرار باشد.
*از افرادی که درآمد بیش تری دارند باید مالیات بیش تری قطعا گرفته شود؟
-بله؛ وقتی مجموع درآمدهای هر فرد، مشخص شود به راحتی می توان مالیات متناسب با آن درآمدها را اخذ کرد.
نظرات